Rare landjes
Probeer als reiziger geen factor te worden in geopolitiek gedoe, zou een goede tip kunnen zijn. Aan de andere kant: je kunt beter ontdekkingsreiziger zijn dan slechts een spenderende passant. Maar vraag liever eerst dan dat je iets roept...
Onderstaande tekst dateert van vóór de Oekraïne-oorlog en is slechts summier aangepast. Liefhebbers van geschiedenis kunnen zich uitleven: in en om Rusland is 'vaker' wat loos. Uit 1939 is het Molotov-Von Ribbentrop-pact uit 1939 bekend, waarin de Sovjet-Unie en Hitler-Duitsland landjepik formaliseerden tussen beide grootmachten in. Maar ruim een eeuw eerder had je na de val van Napoleon in 1815 het Congres van Wenen. Dat leidde onder andere (ja, ook tot het instellen van de monarchie in Nederland...) tot het opdelen van gebieden tussen de grootmachten van dat moment. Daardoor onstond 'Congres-Polen'. Hierboven is een historische foto te zien van een grensovergang tussen Duitsland/Pruisen en Rusland, in 'Congres-Polen'. Van 1815 tot 1831 regeerde de Russische tsaar ook over Polen.
Kaliningrad
Wil je geopolitiek-light? De enclave Kaliningrad is onbetwist Rusland. Als je het Litouws-Poolse Gemenebest niet meerekent, was het gebied rond het vroegere Königsberg in de recentere historie hoofdzakelijk Oost-Pruisisch en daarmee Duits. De Sovjet-Unie pakte het in/na de Tweede Wereldoorlog af van Duitsland. Nadat de Baltische landen Litouwen, Letland en Estland de onafhankelijkheid uitriepen en de Sovjet-Unie vervolgens officieel werd ontbonden, had Rusland er één klein (zo groot als België, ongeveer) stukje land bij waarover je vanuit Rusland slechts over zee kon komen zonder door buurlanden te hoeven. Over Kaliningrad is weinig discussie. En het is een beetje 'Rusland-light', tegelijk. Wil je de enclave op reis combineren met 'groot-Rusland', dan heb je een double entry visa of een multiple entry visa nodig.
Krim
Da's geopolitiek gezien zwaardere kost. Oekraïne en ook de EU zijn het niet eens met de gang van zaken in 2014, toen Russische milities en militairen het gebied na een referendum over zelfstandigheid 'hielpen' om zich aan te sluiten bij Rusland. In 1954 deelde Sovjet-leider Nikita Chroestsjov de Krim in bij de Oekraïense Sovjet-republiek. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 zorgde dat ervoor dat het een stukje Oekraïne werd/bleef.
Wat EU-sancties betreft mag je niet vanuit de EU toerisme op de Krim faciliteren. Wie binnen Rusland het gebied wil bezoeken, kan in de praktijk zijn gang gaan, maar houd de oorlogssituatie goed in de gaten.
Abchazië
Noordwestelijke punt van Georgië, aan de Zwarte Zee gelegen bergachtig gebied. Hoofdstad is Soechoemi. Er woont bijna een kwart miljoen mensen. Het gebied werd in de vorige eeuw door Stalin (zelf een Georgiër) bij Georgië gevoegd. In de jaren tachtig kwam het streven naar zelfstandigheid flink op; in de praktijk is het landje sinds 1993 zelfstandig. Rusland stuurde er eerder al 'blauwhelmen' naartoe en erkende in 2008 Abchazië als onafhankelijk land. Voor de rest deden dat voornamelijk slechts Nicaragua, Venezuela en Syrië, dus van wereldwijde erkenning is geen sprake. Je kunt er komen vanuit Rusland, waarbij je dan ook voor Rusland over een double entry of multiple entry visum moet beschikken (om weer terug te kunnen). De toegang tot Abchazië wordt aan de grens geregeld.
DNR en LNR
In de zuidwestelijke hoek van Rusland rond Voronezj, Koersk, Lipetsk, Belgorod kom je geregeld auto's tegen met bij het vlaggetje links op de kentekenplaat de afkorting DNR of LNR: DNR staat voor Volksrepubliek Donetsk en LNR Volksrepubliek Loegansk: gebieden in de Oekraïense regio Donbas die de zelfstandigheid hebben uitgeroepen. Hier woedde een burgeroorlog, in Nederland vooral herinnerd door de ramp met vlucht MH17 die boven het gebied werd neergehaald. Rusland heeft separatisten in het gebied gesteund en vangt nog steeds vluchtelingen uit het gebied op. Sinds de Russische inval in Oekraïne van eind februari 2022 zijn de regio's nadrukkelijk oorlogsgebied.
Belarus
Geen raar landje, maar al heel lang een apart land: Belarus ofwel Wit-Rusland. Het rare zit hem voor reizigers vooral in het politieke isolement én in de onhandige effecten van de douane-unie met Rusland (en Kazachstan).
Jarenlang had Belarus een soort 'portiersfunctie' voor reizigers die over land richting Moskou reden. Met het invoeren van eigen visa voor Belarus werd dat iets ingewikkelder. Maar het bleek nog erger te kunnen. De douane-unie van Rusland, Belarus (en Kazachstan) heeft geleid tot het grotendeels wegvallen van de grensformaliteiten. Omdat beide landen wel vasthouden aan eigen visa, kun je je als niet-Rus/niet-Wit-Rus niet op het ene visum laten 'uitstempelen' en op het andere 'instempelen'. Rijd je door, dan zondig je tegen de migratieregels van beide landen en word je bij controle met een boete het land uitgezet (gedeporteerd). Niet proberen! Beter omrijden, hoewel dat op dit moment door dagenlange files voor bijv. grensovergangen met Letland ook geen simpel verhaal is.
Dit ingewikkelde verhaal speelt ook voor wie met een tussenlanding van A naar B en verder naar C vliegt. Via Rusland naar Belarus of via Belarus naar Rusland wordt op de eerste luchthaven je paspoort gecontroleerd maar is de vervolgvlucht 'binnenlands'.
Als passagier van de trein Minsk-Moskou werden je visa wel keurig gestempeld, maar ook in die service is de klad gekomen. Hoewel beide landen een overeenkomst hebben geratificeerd om elkaars visa te erkennen, kun je als niet-Rus/niet-Wit-Rus nog steeds niet met een visum van één van beide landen zowel Rusland als Belarus bezoeken. 'Even' geduld nog...